Jak redukować lęk i niepewność w zespole? Kryzysowy niezbędnik menedżera, po ataku dronów.

Spis treści

1. Lęk i niepewność po atakach dronów – mit czy fakt?
2. W skrócie – jak wygląda psychologiczna pierwsza pomoc w obliczu zagrożenia
3. Dlaczego temat zarządzania kryzysem jest dziś tak aktualny?
4. Dlaczego lęk i niepewność to większe wyzwanie niż sam stres
5. Jakie mechanizmy psychologiczne uruchamiają się w kryzysie?
   • Na poziomie jednostki
   • Na poziomie grupy
6. Techniki z pola walki i survivalu – jak obniżyć lęk i odzyskać kontrolę
7. Psychological First Aid (WHO) – psychologiczna pierwsza pomoc w firmie
8. Działania managerskie w kryzysie – jak wspierać zespół w obliczu lęku i niepewności
9. Wskazówki – co możesz zrobić od razu, aby wzmocnić odporność zespołu w kryzysie
10. Zarządzanie kryzysem w pracy i budowanie odporności zespołu – kompetencja do rozwijania
11. FAQ – najczęściej zadawane pytania o radzenie sobie z lękiem i niepewnością

Lęk i niepewność po atakach dronów – mit, czy fakt?

Kiedy kilka dni temu nad Polską pojawiły się rosyjskie drony, a następnie zostały zestrzelone, wielu ludzi odetchnęło z ulgą. Jednocześnie w przestrzeni publicznej rozlała się fala niepokoju. Rosja – jak zwykle – zaprzeczyła odpowiedzialności, ale sam fakt, że niebezpieczne obiekty znalazły się nad naszym terytorium, wystarczył, by uruchomić emocje trudne do opanowania.

Media od razu podjęły temat. TVN24 przypominał niedawno, że drony wywołują u cywilów podwyższony poziom stresu i lęku, co potwierdzają badania psychologiczne prowadzone w rejonach objętych wojną. To nie jest abstrakcja – to realne przeżycie ludzi, którzy nagle muszą zmierzyć się z pytaniem: „co by było, gdyby systemy obrony zawiodły?”.

 W skrócie – jak wygląda psychologiczna pierwsza pomoc w obliczu zagrożenia

Atak dronów uruchamia w ludziach mechanizmy stresu i strachu, co potwierdzają badania i doniesienia medialne.

• Naturalne reakcje to: fight–flight–freeze, podatność na plotki, silna potrzeba lidera.
• Z pola walki i survivalu wiemy, że grounding, zasada „battle buddies” i reguła 3 pomagają przetrwać pierwsze chwile kryzysu.
• WHO proponuje Psychological First Aid (PFA): Look – Listen – Link – Protect.
• Działania managerskie w kryzysie to przede wszystkim: szybka komunikacja, modelowanie spokoju, mikrointerwencje psychologiczne i zapewnienie wsparcia po zdarzeniu.

Dlaczego temat jest dziś tak aktualny?

Jeszcze niedawno ataki dronów kojarzyły nam się z obrazami z Syrii, Iraku czy Ukrainy. Dziś ten scenariusz – choć wciąż w wersji ograniczonej – stał się częścią naszej rzeczywistości. Rosyjskie drony w Polsce to nie tylko zagrożenie militarne, ale przede wszystkim test odporności psychicznej społeczeństwa.

Z badań i relacji wynika, że drony budzą wyjątkowy rodzaj lęku. Są bezzałogowe, „bezduszne”, a przy tym trudne do przewidzenia – słychać je, ale nie wiadomo, kiedy i gdzie uderzą. TVN24 donosił, że w społecznościach narażonych na takie zagrożenie cywile reagują chronicznym napięciem, problemami ze snem i wzrostem zachowań nerwicowych. W Polsce widzimy to w zarodku: zwiększoną liczbę wyszukiwań w Google na hasła takie jak „strach przed dronami” czy „wsparcie psychologiczne po ataku dronem”.

Dlaczego lęk i niepewność to dziś większe wyzwanie niż sam stres?

Stres jest reakcją krótkotrwałą – pojawia się, kiedy musimy zmierzyć się z konkretnym wyzwaniem, i ustępuje, gdy zagrożenie mija. Lęk i niepewność są trudniejsze: towarzyszą nam długo, karmione brakiem jasnych informacji i poczuciem, że nie mamy wpływu na sytuację.

W przypadku ataków dronów to właśnie niepewność stała się największym obciążeniem. Skoro sami sprawcy zaprzeczają, skoro nie wiadomo, skąd dokładnie nadleciały maszyny i jakie niosły ładunki – łatwo wpaść w spiralę domysłów. A to wzmacnia lęk.

Jakie mechanizmy psychologiczne uruchamiają się w kryzysie?

Kryzys to moment, w którym instynkt bierze górę nad racjonalnością. Nasze mózgi nie działają wtedy tak, jak na co dzień – priorytetem staje się przeżycie, nie chłodna analiza.

Jakie kryzysowe mechanizmy uruchamiają się na poziomie jednostki?

• Fight–Flight–Freeze – trzy odruchy obronne zakodowane w układzie limbicznym. Jedni reagują impulsywną agresją („trzeba coś zrobić natychmiast”), inni chcą uciekać, jeszcze inni zastygają w bezruchu, niezdolni do podjęcia decyzji. Warto pamiętać, że każda z tych reakcji jest naturalna – nie świadczy o sile czy słabości, tylko o różnicach indywidualnych.
• Zawężenie poznawcze – kiedy czujemy się zagrożeni, percepcja zawęża się jak soczewka aparatu. Widzę i słyszę tylko to, co kojarzy mi się z zagrożeniem – huk, sygnał alarmu, komunikat w radiu. Reszta świata „znika”. To ułatwia przetrwanie, ale utrudnia podejmowanie złożonych decyzji.
• Zaprzeczanie – psychika próbuje chronić się przed nadmiernym stresem. Dlatego część osób powie: „to przypadek”, „nic się nie stało”. W krótkim okresie to pomaga utrzymać spokój, ale w dłuższym może utrudniać przygotowanie się na realne zagrożenie.

Jakie kryzysowe mechanizmy psychologiczne uruchamiają się na poziomie grupy?

• Zaraźliwość emocji – w kryzysie emocje rozprzestrzeniają się szybciej niż fakty. Jeden krzyk potrafi uruchomić panikę setek osób. Ale działa to w obie strony – spokojny głos lidera może skutecznie wygasić falę paniki.
• Regres do hierarchii – grupa w sytuacji chaosu instynktownie szuka przewodnika. Osoba, która potrafi mówić spokojnie, wydawać proste polecenia i brać odpowiedzialność, szybko staje się punktem odniesienia.
• Plotki i narracje – tam, gdzie brakuje informacji, ludzie tworzą własne historie. „To atak”, „to wina rządu”, „to przypadek”. Plotka daje pozorne poczucie kontroli – bo nawet negatywne wyjaśnienie jest lepsze niż brak wyjaśnienia.

Techniki z pola walki i survivalu – jak obniżyć lęk i odzyskać kontrolę?

Żołnierze, ratownicy i psychologowie kryzysowi od lat uczą prostych zasad, które pomagają ludziom przetrwać najtrudniejsze chwile.

Z doświadczeń wojska i survivalu

• 3xR – Rozpoznaj, Reaguj, Rób proste rzeczy
  • Rozpoznaj: zatrzymaj się na chwilę i oceń, co się naprawdę dzieje. Gdzie jest zagrożenie? Czy jestem bezpieczny?
  • Reaguj: podejmij pierwsze podstawowe kroki – np. znajdź osłonę, zbierz bliskich, sprawdź drogę ewakuacji.
  • Rób proste rzeczy: skup się na czynnościach elementarnych, a nie na złożonym planie. Nawet podanie komuś wody czy sprawdzenie obecności grupy jest ważne, bo daje poczucie kontroli.
• Grounding – zakotwiczenie w teraźniejszości
  Ta technika obniża poziom paniki, kiedy umysł zaczyna „uciekać w katastrofę”. Polega na skoncentrowaniu się na zmysłach: „wymień pięć rzeczy, które widzisz, cztery, które słyszysz, trzy, które czujesz dotykiem”. Do tego kilka głębokich, powolnych oddechów. W efekcie ciało dostaje sygnał: „tu i teraz jest bezpieczniej, niż podpowiada wyobraźnia”.
• Battle buddies – nigdy nie jesteś sam
  W armii każdy żołnierz działa w parze. To prosta zasada: jeden obserwuje drugiego, pilnuje, by się nie pogubił, nie „odpłynął” w panice. W życiu cywilnym to może być umówienie się z kolegą w pracy: „w kryzysie sprawdzamy się nawzajem co pół godziny”.
• Rule of 3 – reguła trójek
  To survivalowa hierarchia priorytetów: 3 minuty bez powietrza, 3 godziny bez schronienia, 3 dni bez wody, 3 tygodnie bez jedzenia. Oznacza to: najpierw zatroszcz się o to, by móc oddychać i być w bezpiecznym miejscu, dopiero później myśl o jedzeniu czy komforcie. To pozwala odsiać rzeczy istotne od mniej ważnych i redukuje poczucie przytłoczenia.

WHO – Psychological First Aid (PFA) -  Psychologiczna pierwsza pomoc w firmie – jak to działa?

Światowa Organizacja Zdrowia od lat promuje pierwszą pomoc psychologiczną, którą może zastosować każdy – nie trzeba być psychoterapeutą. Czym jest psychologiczna pierwsza pomoc w firmie? Psychologiczna pierwsza pomoc w firmie (PFA) to zestaw prostych działań, które każdy lider lub HR może wdrożyć po kryzysie, by obniżyć lęk i przywrócić poczucie bezpieczeństwa – bez potrzeby stosowania psychoterapii.

• Look – Spójrz
  Najpierw upewnij się, że miejsce jest bezpieczne – dla ciebie i dla innych. Nie wchodź w epicentrum zagrożenia, jeśli nie masz możliwości pomocy. Oceń, kto potrzebuje wsparcia w pierwszej kolejności: dzieci, osoby starsze, osoby w szoku.
• Listen – Słuchaj
  Podejdź i zapytaj: „Co się stało?”, „Jak się czujesz?”, „Czego teraz potrzebujesz?”. Pozwól drugiej osobie mówić. Nie narzucaj interpretacji ani pocieszania typu „wszystko będzie dobrze”. Wystarczy obecność i uwaga.
• Link – Połącz
  Pomóż osobie w kryzysie dotrzeć do źródeł informacji i wsparcia: do punktu medycznego, do jej rodziny, do miejsca, gdzie można bezpiecznie odpocząć. W firmie będzie to np. przekierowanie pracownika do HR lub psychologa.
• Protect – Chroń
  Twoim zadaniem jest pomóc przywrócić poczucie bezpieczeństwa i godności. To może oznaczać podanie koca, odizolowanie od tłumu, zapewnienie spokojnego miejsca. Czasem to także zadbanie, by nikt nie fotografował czy nie komentował w internecie osoby w kryzysie.

PFA to nie psychoterapia. To „pierwsza linia wsparcia” – tak jak opatrzenie rany plastrem zanim trafi się do lekarza.

Działania managerskie w kryzysie – jak wspierać zespół w obliczu lęku i niepewności?

Dla menedżera kryzys to test przywództwa. Ludzie oczekują, że ktoś powie, co robić – i że zrobi to spokojnym, zdecydowanym tonem.

Najważniejsze działania managerskie w kryzysie:

• Natychmiastowa komunikacja – proste fakty, zero spekulacji.
• Transparentność – lepiej przyznać „nie wiemy jeszcze”, niż udawać kontrolę.
• Modelowanie spokoju – jeśli lider panikuje, panikuje zespół.
• Struktury i rytuały – nawet prosty apel czy wspólne ćwiczenie oddechowe daje poczucie kontroli.
• Mikrointerwencje psychologiczne – krótka odprawa, możliwość podzielenia się emocjami.
• Wsparcie po zdarzeniu – zapewnienie dostępu do psychologa, warsztaty radzenia sobie ze stresem, monitoring objawów PTSD.

Wskazówki – co możesz zrobić od razu aby wzmocnić odporność zespołu w kryzysie?

1. Zapewnij bezpieczeństwo fizyczne (schronienie, procedury).
2. Przekaż krótką i jasną informację: co się stało, co robimy.
3. Rozdziel proste zadania do wykonania.
4. Sprawdź obecność i łączność.
5. Uznaj emocje – powiedz wprost, że strach przed dronami to normalna reakcja.
6. Skieruj osoby potrzebujące do profesjonalnego wsparcia psychologicznego.

Zarządzanie kryzysem w pracy i budowanie odporności zespołu to umiejętności, których każdy lider może się nauczyć i świadomie rozwijać

Ataki dronów są symbolem współczesnych zagrożeń: hybrydowych, nieprzewidywalnych, budzących silne emocje. Stres drony to nie tylko pojęcie psychologiczne – to codzienne doświadczenie ludzi, którzy nagle poczuli, że wojna jest bliżej, niż myśleli.

Dlatego tak ważne jest, by menedżerowie i liderzy organizacji znali podstawowe narzędzia radzenia sobie z kryzysem: od prostych zasad survivalu, przez Psychological First Aid, po skuteczne działania managerskie w kryzysie.

Zarządzanie kryzysem i redukcja lęku w zespole to nie jest wrodzona cecha lidera – to kompetencja, którą można rozwijać. Od technik psychologicznej pierwszej pomocy w firmie, przez narzędzia survivalowe, aż po checklisty managerskie – każda z nich może być wdrożona krok po kroku. Menedżerowie, którzy wiedzą, jak reagować w kryzysie, nie tylko wspierają ludzi, ale też budują odporność organizacyjną.

Jeśli chcesz poznać więcej narzędzi i metod wsparcia zespołów, zapraszamy na szkolenie Excellence in Crisis Leadership©℠- kurs, szkolenie dla TOP Managerów – start już 21 i 22 października! Jeśli nie masz swojego HR i potrzebujesz systemowego wsparcia dla managerów zajrzyj do naszej oferty Outosourcihttps://www.heuresis.pl/pl/outsourcing-i-doradztwo/outsourcing-miekkiego-hrngu